Motivatie in de taalles: zinsontleden met game-energie

In deze les staat het lijdend voorwerp centraal. De les is ontwikkeld voor mijn eigen leerlingen uit klas 2 van het vmbo-kader. Ik heb ervoor gekozen om de les interessanter te maken met behulp van de digitale tools Quizlet en Blooket. De combinatie van beide toepassingen maakt het mogelijk om grammaticale kennis op een motiverende en activerende manier te oefenen. Deze les is direct inzetbaar voor collega's die het begin van zinsontleding willen oefenen met hun klas. 

Wat is Quizlet?
Quizlet is een online leerplatform waarmee leerlingen begrippen kunnen oefenen via digitale flashcards. Docenten kunnen eigen sets maken met woorden, zinnen of begrippen die leerlingen vervolgens kunnen leren met verschillende werkvormen, zoals;

• leren
• schrijven
• testen
• oefentoetsen

Quizlet geeft directe feedback en leerlingen kunnen helemaal op hun eigen tempo oefenen. Het is ideaal voor de herhaling en automatisering. (Quizlet, z.d.)

Wat is Blooket?
Blooket is een speelse quiztool waarbij leerlingen vragen beantwoorden in een game-omgeving. Je kunt er eigen quizzen maken, of Quizlet-sets importeren. Blooket biedt verschillende spelvormen waarin snelheid, strategie en samenwerking samenkomen.

• Gamification (er een spel van maken) verhoogt de motivatie
• Werkt goed op laptop, tablet of mobiel
• Ideaal voor herhaling en competitie

In de onderstaande video kun je een (Engelse) korte uitleg vinden over hoe Blooket werkt:

De vier ontwerpprincipes van Walraven (2023) houd ik in mijn achterhoofd bij het ontwerpen van de les. De digitale tools die ik gebruik zijn een middel. Het gaat mij er niet om dat de leerlingen zich daarin specialiseren, maar dat ze de tools gebruiken voor de extra herhaling. Ik zou de leerlingen ook met pen en papier kunnen laten oefenen, maar aangezien de leerlingen al een laptop hebben gebruik ik liever deze digitale tools: tools die ook zorgen voor meer interactie en variatie tijdens de lessen. 

Als docent is het mijn taak om ervoor te zorgen dat de inhoud van mijn vak wordt gecombineerd met passende didactische werkvormen. Het oefenen van zinsontleding leent zich ontzettend goed voor deze tools. Herhaling, gamification en directe feedback zorgen ervoor dat leerlingen nog sneller én met meer plezier leren.

Blooket is een tool die ik met regelmaat gebruik. Zo gauw de leerlingen het deuntje hiervan horen weten ze al dat ze naar de site van Blooket moeten gaan. Quizlet gebruik ik nog maar sinds kort. Doordat het zakelijker is, worden de leerlingen hier minder door afgeleid.
Wel is de samenwerking tussen de twee echt ideaal. Je kunt de kaartenset die je in Quizlet hebt gemaakt heel makkelijk importeren en gebruiken als quiz in Blooket.

Deze digitale toepassingen geven mij als docent ook inzicht in het leerproces van mijn leerlingen. Via Blooket zie ik live wie de meeste vragen goed beantwoordt en welke leerlingen vastlopen. Dit geeft me de mogelijkheid om er op het moment zelf bij te helpen. Achteraf kun je de percentages nog terugzien om te kijken hoe goed ze het nou echt begrijpen.

In Quizlet kan ik zien welke kaarten vaker fout worden beantwoord, zodat ik die begrippen in een volgende les extra kan herhalen. Door deze feedback kan ik makkelijker inspelen op de verschillen in niveau in de klas.

Leerdoelen van de les:

Aangezien de les wordt ontworpen voor vmbo-kader 2 heb ik drie leerdoelen uitgekozen om tijdens deze les op te focussen:

Aan het einde van de les kunnen de leerlingen:

• Het lijdend voorwerp herkennen in een zin
• Het lijdend voorwerp benoemen door de juiste vragen te stellen
• De persoonsvorm, het onderwerp en het gezegde in de zin vinden (herhaling)

In deze les wordt gewerkt aan kerndoel 11 en 12 van het vak Nederlands. (SLO, 2025)

Om deze les op te bouwen heb ik gekozen voor het (expliciete) directe instructiemodel (EDI). Dit model biedt namelijk een duidelijke structuur, die de leerlingen helpt bij het verwerken en toepassen van nieuwe informatie. Door de combinatie van uitleg, begeleid oefenen en actieve verwerking (via de digitale tools) wordt zowel het begrip als de motivatie van de leerling versterkt (Kirschner, 2018).

-----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

Opbouw van de les:

De les duurt 50 minuten (45 effectief) en bestaat uit vijf onderdelen. De nadruk ligt in deze les op actieve herhaling en toepassing van zinsontleding, met de focus op het lijdend voorwerp.

Voor de les begint moet er een set Quizlet-kaarten zijn gemaakt. Tijdens de les heb ik het digibord en de leerlingen hun laptop nodig.

Introductie (5 minuten) Benodigd: Whitebord
Tijdens de introductie doe ik een korte herhaling van de persoonsvorm, het onderwerp en het gezegde. Hiermee fris ik de geheugens van de leerlingen op. Daarna geef ik de introductie van het lijdend voorwerp met voorbeeldzinnen.
Hierbij leg ik langzaam en duidelijk uit welke vraagzin ze moeten beantwoorden: Wie of wat + gezegde + onderwerp = lijdend voorwerp.

Voorbeeldzinnen: 

• Ik geef deze mooie pen aan jou
• Ik heb een heleboel geld uitgegeven

Instructie: (10 minuten) Benodigd: Whitebord + schrift of laptop met Word (lln)

De bovenstaande zinnen analyseren we klassikaal stap voor stap. Eerst de pv, het ow en het gezegde zoeken om vervolgens het lijdend voorwerp te zoeken. Hierbij moeten de leerlingen actief meedenken en meeschrijven (of typen in Word)

Daarna ontleden de leerlingen nog een laatste zin voor zichzelf, die we daarna op het bord nog een keer klassikaal doen.

• Vandaag krijgt iedereen heel veel huiswerk

Oefenen met Quizlet (10 minuten)  Benodigd: Digibord + Quizletset + laptop lln

Leerlingen openen een Quizlet-set waarin ze zinnen moeten ontleden. Hier komen verschillende vragen voorbij van pv, ow, gezegde én het lijdend voorwerp. Deze flashcards mogen ze in tweetallen oefenen, maar als het te gezellig wordt oefenen ze zelfstandig.
De kaartenset bevat gemengde vragen: benoemen en waar/nietwaar. Ondertussen loop ik rond en geef ik feedback of hulp waar nodig.

Blooket-spel (15 minuten) Benodigd: Digibord + Blooketset + laptop lln

Leerlingen doen mee aan een Blooket-quiz die is gekoppeld aan de zinnen die ze tijdens de Quizlet hebben geoefend. We hebben de tijd om 2 spellen van 6 minuten te spelen. We beginnen met Tower Defense en doen daarna nog een spel Gold Quest of Crypto. Tijdens het spelen loop ik wederom rond en help ik de zwakkere leerlingen waar nodig. In deze Blooketset gebruik ik de vragen uit de Quizlet. Wel heb ik een aantal van de foutieve antwoorden moeten vervangen zodat de vraagstelling logischer was.

Nabespreking (5 minuten) Benodigd: Digibord

We kijken tijdens de nabespreking terug op het leerdoel. Wat is het lijdend voorwerp en hoe vind je het? Leerlingen mogen op dit moment zeggen wat ze makkelijk of juist lastig vonden.

Daarna benoem ik veelgemaakte fouten die ik tijdens het rondlopen heb opgemerkt, en leg ik die kort uit.

-----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

Opbrengsten en leeruitkomsten

Tijdens en na de les had ik het gevoel dat leerlingen de stof beter begrijpen als ze spelenderwijs oefenen. Door de directe feedback van Quizlet en de herhaling via Blooket is het tempo vrij hoog, maar blijft de drempel vrij laag. Leerlingen durven fouten te maken, omdat het in een spelomgeving gebeurt. Ik zag ook leerlingen die zo snel mogelijk klikten, maar die pasten dit gedrag redelijk aan toen ik er wat van zei. In de toets die een week later volgde, zag ik dat, vergeleken met de parallelklas die even ver is, deze leerlingen meer antwoorden met betrekking tot het lijdend voorwerp correct hadden. Ook op langere termijn leek deze manier van lesgeven een goede invloed te hebben. (Of deze klas doet het bij toeval gewoon net iets beter.)

Differentiatie en vervolglessen

Deze les biedt een redelijk aantal mogelijkheden om te kunnen differentiëren. Leerlingen die het sneller oppakken, kunnen zelfstandig al met Quizlet beginnen. Als ze vaker met Quizlet hebben gewerkt kunnen ze misschien een eigen kaartenset maken met eigen zinnen. Muijs en Kirschner (2019) geven aan dat het creëren van leermateriaal tot een dieper begrip van de stof leidt. Ook maken de leerlingen op deze manier oefenmateriaal voor klasgenoten. Voor zwakkere leerlingen kan ik ervoor kiezen om bepaalde zinnen in groepsverband extra te behandelen. In een vervolgles is het de bedoeling dat we doorgaan met het volgende deel van zinsontleden: het meewerkend voorwerp. Daar komt tijdens de herhaling het lijdend voorwerp weer aan bod.

Online veiligheid in deze les

In deze les is bewust gekozen voor tools waarbij leerlingen geen persoonlijke accounts hoeven aan te maken. Quizlet en Blooket bieden beide de mogelijkheid om zonder inloggegevens mee te doen. 
Bij zowel Quizlet als bij Blooket moeten de leerlingen een code overnemen van het bord en moeten ze inloggen met hun eigen (voor)naam. Dit doe ik zodat ik uiteindelijk iets met de uitslag kan doen, maar wel anoniem voor anderen. Op deze manier zorg ik ervoor dat alle leerlingen veilig kunnen deelnemen zonder dat persoonlijke gegevens worden gedeeld (Kennisnet, z.d.).

De omgeving is afgeschermd. Alleen leerlingen met de juiste code kunnen deelnemen. Mocht een van de leerlingen de code delen (via Teams of iets dergelijks) kan ik de extra persoon nog wel uit de tool kicken. 
Ik heb aan het begin van het schooljaar met mijn leerlingen enkele basisregels besproken omtrent het online zijn en je gegevens delen. Daarbij moet je denken aan bijvoorbeeld geen complete naam of persoonlijke gegevens. Daarnaast komt het onderwerp nepnieuws tijdens mijn lessen ook aan bod en weten ze ook dat ze op de bronnen moeten letten. 

Hierdoor leren de leerlingen om spelenderwijs veilig om te gaan met online tools, wat steeds meer een belangrijke vaardigheid wordt in een digitale leeromgeving.

Bronnen: 

Quizlet. (z.d.) Quizlet. Geraadpleegd op 8 mei 2025, van http://quizlet.com

Blooket. (z.d.) Blooket. Geraadpleegd op 8 mei 2025 van http://blooket.com

Kennisnet. (z.d.) Informatiebeveiliging en privacy. Geraadpleegd op 13 mei 2025, van https://www.kennisnet.nl/informatiebeveiliging-en-privacy/

Kirschner, P. A., Claessens, L. & Raaijmakers, S. (2018). Op de schouders van reuzen: Inspiratie voor onderwijsverbetering. Ten Brink Uitgevers

Muijs, D., & Kirschner, P. A. (2019). Wijze lessen: twaalf bouwstenen voor effectieve didactiek. Ten Brink Uitgevers

SLO. (28 april 2025). Definitieve conceptkerndoelen Nederlands. Geraadpleegd op 8 mei 2025, van https://www.slo.nl/thema/meer/actualisatie-kerndoelen-examenprogramma/actualisatie-kerndoelen/definitieve-conceptkerndoelen-nederlands/

Walraven, A. (2023) Digitalisering in het (taal)onderwijs. In J. Dora, J. Gubbels, J. van der Loo & J. van Rijt (Reds.), Vaardig met vakinhoud (pp. 41-50). Uitgeverij Coutinho