Leren en lesgeven met LessonUp en Mentimeter

 

LessonUp en Mentimeter

Voor de module Leren en lesgeven met ICT heb ik lesgegeven met LessonUp en Mentimeter. Met deze ICT-tools kun je interactieve presentaties maken door daaraan interactieve elementen en media-elementen toe te voegen om zo een interessantere ervaring voor het publiek te creëren. Welke interactieve elementen en media-elementen precies kunnen worden toegevoegd, verschilt per tool en abonnementsvorm, maar je kunt hierbij denken aan verschillende soorten (quiz)vragen, video's en afbeeldingen. Op deze website staan alle interactieve vraagvormen van LessonUp op een rijtje. De respons van het publiek kan direct worden getoond. Benieuwd naar de interactieve mogelijkheden in Mentimeter? Bekijk dan onderstaande video (Engelstalig). 

Een onderscheidende functie van het op het onderwijs gerichte platform LessonUp is de LessonUp-bibliotheek. Hierin staan lessen van andere gebruikers waarvan je gebruik kunt maken. Een interessant kanaal met bruikbaar materiaal voor docenten Nederlands in het vo en mbo is het kanaal SCORE Nederlands. 

De leerstof en leerdoelen

De les is ontworpen voor twee eerstejaars mbo-klassen, één van de opleiding Software developer (TID24D4B) en één van de opleiding ICT Expert Systems and Devices (TID24A9A). Dit zijn beide niveau 4-opleidingen. De leerdoelen zijn als volgt:

• De studenten kunnen werkwoorden die oorspronkelijk uit het Engels komen correct spellen als persoonsvorm en voltooid deelwoord.
• De studenten kennen de volgende begrippen en kunnen die toepassen: leenwoorden, Engelse leenwerkwoorden, regelmatige/zwakke werkwoorden, onregelmatige/sterke werkwoorden, de stam van een werkwoord, de ik-vorm en 't kofschip.

Met deze leerdoelen wordt gewerkt aan het onderwerp 'Begrippenlijst en taalverzorging’ uit de Referentieniveaus taal (Werkgroep 'Doorlopende leerlijnen Taal en Rekenen', 2009). De les draagt bij aan het correct spellen van regelmatige werkwoorden als persoonsvorm en voltooid deelwoord.

Het lesverloop

De les duurt 60 minuten en is gebaseerd op de kenmerken van directe instructie zoals beschreven door Van Ast et al. (2024).  

Belangstelling wekken, aandacht richten op lesdoelen en voorkennis activeren [10 minuten]
De docent wekt de belangstelling van de studenten door vijf leenwoorden op het bord te schrijven. De studenten bedenken met hun buurman/-vrouw wat de overeenkomst is tussen die woorden. De docent inventariseert klassikaal de antwoorden, bespreekt deze kort en legt uit wat leenwoorden zijn. De docent maakt de overgang naar Engelse leenwerkwoorden, activeert klassikaal de voorkennis van de studenten door vragen te stellen aan een aantal studenten. Tot slot neemt de docent de leerdoelen door met de studenten.  

De leerstof presenteren, uitleggen en voordoen en nagaan of de belangrijkste begrippen en vaardigheden zijn overgekomen [25 minuten]
De docent geeft uitleg over het vervoegen van Engelse leenwerkwoorden. In klas TID24D4B gebeurt dit aan de hand van een vooraf gemaakte presentatie in LessonUp, in klas TID24A9A aan de hand van een vooraf gemaakte presentatie in Mentimeter. De studenten scannen de op het digibord getoonde QR-code met hun mobiel of vullen de getoonde code in op lessonup.app of menti.com. De docent controleert of de leerstof overkomt door middel van de interactieve vragen die in de presentaties zijn verwerkt. Als een vraag op het digibord verschijnt, beantwoorden de studenten die vraag individueel met hun mobiel. De docent toont de antwoorden van de studenten op het digibord en koppelt het juiste antwoord terug door één of meer studenten te vragen om zijn/haar antwoord uit te leggen en het denkproces zo nodig met vragen in de juiste richting te sturen. 

Instructie geven op zelfwerkzaamheid en faciliteren en begeleiden van geleide of zelfstandige oefening [20 minuten]
De docent geeft klassikaal instructie voor het zelfstandig werken en controleert of de instructie is overgekomen door aan een aantal studenten een controlevraag te stellen. De studenten maken in hun digitale leeromgeving de opgegeven opdrachten en controleren zelf hun antwoorden. De docent loopt rond in het lokaal, monitort de voortgang van de studenten en biedt ondersteuning waar nodig.

Afsluiten op kernbegrippen en vooruitblikken op nieuwe leerstof [5 minuten]
De docent controleert klassikaal door middel van controlevragen bij een aantal studenten of de leerdoelen zijn behaald. De docent blikt vooruit op de volgende les door aan te geven welke lesstof dan zal worden behandeld. 

Voorbereiding en klassenmanagement

Om de presentatie te maken en te geven is het noodzakelijk om vooraf een account aan te maken op lessonup.com/mentimeter.com. Kondig van tevoren bij de studenten aan dat zij tijdens de les hun mobiel (of een ander mobiel device) nodig hebben. Zorg ervoor dat in het leslokaal een digibord aanwezig is en dat jij en de studenten toegang hebben tot internet. Log vooraf in op Lessonup.com/Mentimeter.com en neem de presentatie alvast een keer door. Op deze website vind je mijn LessonUp-presentatie en op deze mijn presentatie in Mentimeter. De studenten moeten bij deelname aan de LessonUp-presentatie een naam opgeven. Instrueer de studenten om hun eigen naam te gebruiken, anders weet je niet van welke student een antwoord afkomstig is.  

Voor- en nadelen

Zowel LessonUp als Mentimeter zijn gebruiksvriendelijk voor de student. Zij hoeven alleen een QR-code te scannen of een pincode in te vullen om de interactieve vragen te beantwoorden. Ook zorgden de tools er in beide klassen voor dat de studenten actief meededen tijdens de uitleg en een positievere houding hadden ten opzichte van werkwoordspelling, wat het behalen van de leerdoelen bevordert. Daarnaast zijn beide tools eenvoudig in gebruik voor de docent. Een voordeel van Mentimeter ten opzichte van LessonUp is dat de gratis versie, die ik heb gebruikt, toegang geeft tot aanzienlijk meer interactieve elementen, media-elementen en opmaakmogelijkheden. Daarentegen geven studenten in Mentimeter anoniem antwoord, terwijl zij bij LessonUp een naam moeten invullen om deel te nemen aan de les. In LessonUp kun je daardoor - afhankelijk van het soort vraag - per student zien welk antwoord zij hebben gegeven, waardoor het inzichtelijker is welke studenten de leerstof al beheersen en welke studenten extra ondersteuning nodig hebben. 

Eindoordeel

Zowel LessonUp als Mentimeter zijn een aanwinst in de klas. Het maakt het leren leuker voor de student en het overbrengen van de leerstof makkelijker voor de docent. Toen ik vertelde dat we aan de slag gingen met LessonUp/Mentimeter werden de studenten in beide klassen gelijk enthousiast. Tijdens de les constateerde ik ook een grotere betrokkenheid van nagenoeg alle studenten. Beide tools zijn bovendien eenvoudig in gebruik voor zowel de docent als de student. LessonUp heeft één groot voordeel ten opzichte van Mentimeter, namelijk dat je - afhankelijk van het soort vraag - kun zien wie welk antwoord heeft gegeven. Dit maakt LessonUp binnen het onderwijs nog bruikbaarder dan Mentimeter. 

De ontwerpprincipes van Walraven 

Ik heb de lessen ontworpen volgens de vier ontwerpprincipes voor ICT-rijke (taal)lessen zoals beschreven door Walraven (2023).

1. Denk aan de basis.
Conform het eerste ontwerpprincipe heb ik de les ontworpen zoals ik ook te werk zou zijn gegaan zonder ICT. Er was een duidelijke leerbehoefte bij mijn studenten: het correct vervoegen van Engelse leenwerkwoorden. Dit is van belang voor hun toekomstige beroep en in het kader van de kwalificatie-eisen voor de Nederlandse taal. Op basis hiervan heb ik leerdoelen vastgesteld.

2. Maak gebruik van TPCK.
Dit ontwerpprincipe houdt in dat je eerst bedenkt hoe je de leerstof – volgens de heersende onderwijskundige opvattingen en inzichten - het beste kunt overbrengen en vervolgens kijkt hoe technologie daarbij kan helpen. Overeenkomstig dit principe heb ik gekozen voor de inzet van LessonUp en Mentimer in de uitleg- en controlefase van het DI-model. Dit biedt de mogelijkheid om de theorie en de deelhandelingen die nodig zijn om tot de juiste vervoeging van een Engels leenwerkwoord te komen, gefaseerd aan te leren. Ik heb de theorie opgeknipt in kleinere onderdelen en verspreid over meerdere dia’s. Ieder onderdeel wordt gevolgd door één of meer controlevragen om te kijken of de theorie is overgekomen. Het aanbieden van leerstof in behapbare, overzichtelijke brokken, vergroot volgens Geert en Van Kralingen (2020) het leereffect.

Doordat de studenten individueel vragen moeten beantwoorden met hun mobiel en op het digibord zichtbaar is wie/hoeveel studenten hebben geantwoord, worden de studenten ook individueel aanspreekbaar gemaakt. Met het tonen van de antwoorden op het digibord en het klassikaal nabespreken van de vraag onder leiding van de docent is er directe feedback en wordt het leren en denken van de studenten zichtbaar. Studenten die door de docent worden geselecteerd, vertellen hoe zij tot hun antwoord zijn gekomen. De docent verkrijgt hiermee inzicht in de denkstappen van de student en geeft door middel van vragen sturing aan het denkproces. De studenten kunnen hierdoor leren van elkaars antwoorden.

Individuele aanspreekbaarheid, het zichtbaar maken van het leren en denken van de student en directe feedback zijn kenmerken van individuele uitleg. Toepassing van de kenmerken van individuele uitleg in een klassikale setting kan volgens Geert en Van Kralingen (2020) het leereffect vergroten.

3. Bouw routines op.
Walraven (2023) stelt dat het opbouwen van routines ervoor zorgt dat een beperkt aantal ICT-tools frequenter wordt ingezet, wat meer effectieve lestijd oplevert. Het maken van de presentaties met behulp van Mentimeter en LessonUp kostte dit keer de nodige voorbereidingstijd. Bovendien liep ik tijdens de les aan tegen verrassingen, bijvoorbeeld dat studenten bij de vraag op slide 5 van de LessonUp-presentatie maar één antwoord konden selecteren, terwijl ik twee juiste antwoorden had ingebouwd. Hoewel de studenten in beide klassen enthousiast waren, waren zij ook onrustiger doordat zij niet gewend zijn met Mentimeter of LessonUp te werken in mijn lessen. Ik verwacht LessonUp echter vaker te gaan inzetten. Als gevolg daarvan zal het voorbereiden van de presentaties sneller en efficiënter gaan en zal de onrust bij studenten afnemen. 

4. Vergeet niet te (laten) experimenteren. 

Het vierde ontwerpprincipe benadrukt het belang van experimenteren met ICT-tools om bewust te kunnen kiezen voor een tool of app. Het inzetten van LessonUp en Mentimeter was voor mij een experiment en heeft mij inzicht gegeven in de mogelijkheden van de gebruikte tools. 

Bronnenlijst

Van Ast, M., De Loor, O., & Spijkerboer, L. 2024. Effectief leren: De docent als regisseur (6e druk). Noordhoff.

Walraven, A. 2023. Digitalisering in het taalonderwijs: Eerst het doel, dan de tool. In J. Dera, J. Gubbels, J. van der Loo, & J. van Rijt (Red.), Vaardig met vakinhoud: Handboek vakdidactiek Nederlands (pp. 41-50). Couthino.

Walter, G., & Van Kralingen, R. 2020. Handboek voor leraren (3e herziene druk). Coutinho.

Werkgroep ‘Doorlopende leerlijnen Taal en Rekenen’. 2009. Referentiekader taal en rekenen: De referentieniveaus. Lulof druktechniek. Geraadpleegd op 1 januari 2025, van https://www.slo.nl/thema/vakspecifieke-thema/nederlands/referentiekader-taal/