Leesbevordering met Hebban in de klas

 

Hebban in de klas is een educatieve tool ontwikkeld door Hebban, een populair literair platform. Hebban in de klas is speciaal ontworpen om lezen te stimuleren en leerlingen te helpen hun leesvaardigheid, leesplezier en literaire beleving te vergroten. Het biedt docenten en leerlingen toegang tot een breed scala aan digitale functionaliteiten en tools om leesonderwijs te verrijken. Of het nu gaat om het stimuleren van leesplezier, het bijhouden van leesvoortgang of het ontdekken van boeken, Hebban in de klas heeft het allemaal. Het platform combineert moderne technologie met literatuur, waardoor leerlingen een laagdrempelige en inspirerende manier krijgen om boeken te vinden die bij hen passen. Het platform richt zich op het maken van persoonlijke boekenlijsten, het bijhouden van een digitaal leesblog en het ontdekken van boeken die aansluiten bij de interesses en het leesniveau van de leerlingen.

Als docent kun je met Hebban in de klas eenvoudig aan de slag. Het aanmelden is gratis en biedt toegang tot een schat aan handige tools en mogelijkheden; het aanmaken van leerlijsten en leesopdrachten die leerlingen digitaal kunnen invullen, het leesgedrag van je klas monitoren, aan de hand van leesvoorkeuren gepersonaliseerde boekentips geven en een klassikale of individuele leesplanning bijhouden en stimuleren. 

Op de website van Hebban in de klas kun je een gratis docentenaccount aanmaken. Let op: Je kunt alleen een account aanmaken met een e-mailadres van de school waar je werkzaam bent. Het is niet mogelijk om een docentenaccount aan te vragen op een privémailadres. Na het aanmelden kun je direct aan de slag met de quick tour, deze tour geeft je antwoord op de vraag: 'Hoe gebruik je Hebban in de klas?'. 

In het onderstaande filmpje is te zien hoe je Hebban in de klas kunt gebruiken in jouw onderwijs en hoe leerlingen het gebruik ervan ervaren. Op de website van Spring Lezend kun je de ervaringen van een docente Nederlands met het gebruik van het platform lezen en beluisteren in het bijbehorende filmpje, te vinden via de website bij de link. 

Lesontwerp

Doelgroep: Leerjaar 2 vmbo kader/mavo
Duur van de les: 50 minuten
Lesdoelen:

• Leerlingen kennen het verschil tussen realistische fictie en niet-realistische fictie;
• Leerlingen kunnen een recensie over een boek schrijven. 

Benodigdheden/materialen:

• Laptops van leerlingen (met toegang tot de website Hebban in de klas);
• Docentaccount op Hebban in de klas, inclusief aangemaakte klasgroep (zie subkopje lesvoorbereiding); 
• PowerPoint (bijlage 1 - voorbeeld PowerPoint ter ondersteuning van begrippen);
• Kies een goede recensie uit ter illustratie op Hebban in de klas (zie uitwerking kern 2).

Lesvoorbereiding (voor het starten van de les):

• Zorg ervoor dat je een docentaccount hebt aanvraagt en een klasgroep hebt aangemaakt (zie de quick tour voor uitleg hierover);
• Zorg ervoor dat je zelf op de hoogte bent van de werking/functies van de website Hebban in de klas, neem van tevoren de website goed door;
• Zorg ervoor dat je je laptop aangesloten hebt op het digibord voor het starten van de les; 
• Zorg ervoor dat leerlingen weten dat ze hun laptop mee dienen te nemen voor deze les, noteer dit in magister als huiswerk bij deze les; 
• Zorg dat de tafels in het lokaal in bus-opstelling staan (standaardopstelling);
• Maak een PowerPoint (zie bijlage 1 ter inspiratie) en zorg dat deze klaarstaat op het digibord voor het starten van de les.

Lesopening (voorkennis activeren - 10 minuten)

Begroet de leerlingen bij binnenkomst. Benoem vervolgens de lesdoelen en neem de planning door: 

- Introductie van literaire begrippen; 

- Werken met Hebban in de klas (ICT-tool);

- Schrijven van een recensie.

Start de les met de vraag: 'Wat maakt een boek voor jou leuk of minder leuk?' Geef hier één minuutje bedenktijd voor en geef vervolgens enkele leerlingen een beurt. 

Vervolgens introduceer je kort de volgende begrippen: realistische fictie en niet-realistische fictie. Maak de instructie visueel met behulp van dual-coding (woord en beeld combineren) door het laten zien van afbeeldingen via de PowerPoint. Gebruik ter inspiratie de boeken zoals afgebeeld in bijlage 1. 

Vervolgens speel je twee filmpjes af:

1. Trailer film Oorlogswinter > vraag of de leerlingen denken dat dit realistisch of niet-realistisch is en waarom, leg vervolgens uit dat dit realistisch is, omdat het echt gebeurt zou kunnen zijn (gebaseerd op de oorlog, die zich daadwerkelijk heeft afgespeeld).

2. Trailer film Iep! > vraag of de leerlingen denken dat dit realistisch of niet realistisch is en waarom, leg vervolgens uit dat dit niet-realistisch is, omdat er in het echt mensen en kinderen geen vleugels hebben en al zeker niet kunnen vliegen. 

Met behulp van de filmpjes ervaren leerlingen het inzicht in het verschil tussen realistische en niet-realistische fictie. 

Kern 1: Invullen van het leerlingprofiel (instructie - 15 minuten)

Laat de leerlingen hun laptop op tafel pakken en opstarten. Vervolgens laat je hen inloggen met het account op Hebban in de klas. Je geeft hiervoor het voorbeeld via het digibord. Ze komen vervolgens op de homepage voor leerlingen terecht. De homepagina ziet er als volgt uit (dit laat je zien op het digibord):

Vervolgens neem je een boekpagina met de klas door. De boekpagina geeft de leerling informatie over een boek, maar laat ook zien welke klasgenoten dit boek heeft gelezen, gewaardeerd en/of een recensie erover heeft geschreven. De leerling kan hier het boek zelf van sterren voorzien of een recensie schrijven en het boek eenvoudig plaatsen op een boekenplank (wil ik lezen, aan het lezen of gelezen). De boekpagina ziet er als volgt uit: 

Daarna laat je het leerlingprofiel zien. De leerling gaan hier hun eigen leesprofiel invullen. Laat ze een kort tekstje van circa 30 woorden over zichzelf schrijven waarin zij ingaan op de vraag 'Wat voor lezer ben ik?'. Het uitgewerkte antwoord op die vraag is hun 'lezersprofiel'. 

Tip: Laat leerlingen in tweetallen samenwerken en elkaar bevragen. Noteer daarbij de volgende vragen op het bord: 

- Van welke schrijver heb je de meeste boeken gelezen?

- Wat is het laatste boek dat je gelezen hebt? 

- Welk genre is jouw favoriet (en waarom)?

- Als je een boek uitkiest in de winkel of bibliotheek, waar let je dan op? 

- Op welke plek lees je het liefst? 

- Op welke momenten lees je het liefst? 

- Wil je tijdens het lezen van een boek liever lachen, huilen of rillen van spanning?

Ondertussen loop je rond en helpt waar nodig de tweetallen op weg, geef tips en aanwijzingen. 

Laat de leerlingen vervolgens rondkijken bij verschillende boeken en laat ze de boekenplanken invullen. Schrijf de volgende opdracht op het bord: Zet minimaal 5 boeken op je boekenplank (wil ik lezen, aan het lezen of gelezen), waarvan minimaal 1 boek dat je al hebt gelezen. Benoem bij dit boek dat ze hier in de volgende opdracht een recensie over gaan schrijven. Laat daarbij visueel zien (dual-coding) hoe ze dit kunnen doen.

Het leerlingprofiel ziet er als volgt uit, de leerlingen vullen het 'lezersprofiel' in onder het kopje 'profieltekst': 

Kern 2: Recensie schrijven (verwerken - 15 minuten)

Bespreek met de klas wat een recensie is: een tekst waarin je je mening geeft over een boek, ondersteund door argumenten. Argumenten zijn redenen waarom dat je mening is. Leg uit dat een recensie een beschrijving bevat van wat je goed of minder goed vond aan het boek (bijvoorbeeld: het verhaal, de schrijfstijl van de auteur, de personages, de spanning). Benoem dat een recensie een eindoordeel bevat met een cijfer of sterrenrating (bijvoorbeeld 1-5 sterren). Laat een voorbeeldrecensie zien op Hebban in de klas. Laat deze zien op het bord en bespreek waarom dit een goede recensie is (opbouw, onderbouwing van argumenten en eindoordeel). 

Geef de leerlingen de opdracht om één boek te kiezen van de boekenplank 'gelezen boeken' waarover ze een recensie gaan schrijven. Daarbij geef je ze de opdracht om de volgende vragen over het boek te beantwoorden (maak van de uitwerking een dia in de PowerPoint die je kan laten zien op het digibord): 

Schrijf een recensie van minimaal 85 woorden over een boek op je boekenplank 'gelezen': - Wat vond je goed aan het boek? Denk aan de spanning, de personages, het thema, de schrijfstijl. - Wat vond je minder goed of wat had beter gekund?  - Noem specifieke voorbeelden uit het boek om je mening te ondersteunen.  Beschrijf of het boek realistische fictie of niet-realistische fictie is en waarom.  Geef vervolgens het aantal sterren dat je vindt passen bij jouw beoordeling van het boek.

Tip: Laat de leerlingen zelf op zoek gaan naar goede voorbeelden op de website Hebban in de klas. 

Wanneer de leerlingen de recensie aan het uitwerken zijn, loop je rond en geef je tips, adviezen en verlengde instructie waar nodig. 

Afsluiting (controleren van begrip - 10 minuten)

Via de leerlingprofielen op de website laat je enkele recensies zien van leerlingen. Vraag de schrijvers van de recensie om hun recensie voor te lezen. Hierna vraag je aan de klas: 

- Wie zou dit boek ook willen lezen? 

- Wat spreekt je dan aan in dit boek? 

Geef de leerlingen de tip om de besproken boeken toe te voegen aan hun boekenlijst 'wil ik lezen'. 

Tip: Heb je meer tijd over? Laat leerlingen stemmen op hun favoriete recensie (bijvoorbeeld via handopsteken). 

Sluit vervolgens de les af door het belang van lezen en het delen van leeservaringen te benadrukken: 'Door te lezen en recensies te schrijven, leren jullie niet alleen meer over boeken, maar ook over jezelf en elkaar. Jullie hebben elkaar vandaag geïnspireerd met mooie tips. Ik ben trots op jullie inzet!' 

Bijlage 1: PowerPoint ter inspiratie

Online veiligheid van leerlingen: Verantwoord gebruik van Hebban in de klas

Bij het inzetten van de digitale tool Hebban in de klas staat de online veiligheid van leerlingen voorop. De tool is speciaal ontworpen voor het onderwijs en biedt een veilige, afgestemde omgeving waarin leerlingen kunnen samenwerken en hun leeservaringen delen. Persoonlijke gegevens als adressen, telefoonnummers of foto's worden niet gevraagd. Dit minimaliseert de hoeveelheid informatie die online zichtbaar is. 

Binnen de afgeschermde klassenomgeving hebben alleen leerlingen en docenten toegang. Het is niet mogelijk voor derden om contact te maken met leerlingen via de tool, wat een belangrijke beveiligingsmaatregel is. Als docent behoud je de volledige controle over wie toegang krijgt en wat er wordt gedeeld. Dit zorgt ervoor dat leerlingen zich vrij voelen om te leren en te delen zonder zorgen over externe invloeden. 

Didactische verantwoording

Bij het ontwerpen van deze les met de ICT-tool Hebban in de klas heb ik rekening gehouden met de vier ontwerpprincipes zoals beschreven door Walraven (2023) in het Handboek vakdidactiek Nederlands: Vaardig met vakinhoud. 

Principe 1 - De basis: Samenhang van de les en constructive alignment

De leerdoelen zijn gekoppeld aan bredere onderwijsdoelen, zoals leesbevordering en literaire vaardigheden, die ook in de eindtermen voor Nederlands voorkomen (SLO, 2023). De activiteiten zijn logisch opgebouwd en sluiten goed aan bij de lesdoelen. Dit zorgt ervoor dat leerlingen stap voor stap het beoogde leerdoel kunnen bereiken. Het gebruik van Hebban in de klas ondersteunt deze opbouw, omdat de tool hen helpt om hun leeservaringen te documenteren en te delen op een manier die reflectie stimuleert. 

Het primaire doel van de les is om de leesbevordering van leerlingen te stimuleren door hen een actieve rol te geven in het delen en bespreken van hun leeservaringen. Dit sluit aan bij het belang van intrinsieke motivatie bij leesbevordering (Gubbels et al., 2023): leerlingen worden gestimuleerd om boeken te ontdekken die passen bij hun eigen interesses en voorkeuren. Door leerlingen een recensie te laten schrijven, leren ze bewuster nadenken over hun leeservaringen. Dit helpt hen niet alleen om hun voorkeuren te ontdekken, maar ook om de waarde van het lezen te herkennen. Onderzoek (Leesmonitor, 2018) toont aan dat peer-interactie een sterke invloed kan hebben op de leesmotivatie van leerlingen. Door het delen en bespreken van de recensies horen ze van elkaar welke boeken leuk zijn en daardoor ontstaat er een natuurlijke nieuwsgierigheid en enthousiasme. 

Door in de les aandacht te besteden aan de begrippen realistische fictie en niet-realistische fictie, worden leerlingen kritischer op hun teksten. Dit sluit aan bij het ontwikkelen van literaire competenties, zoals beschreven in de kerndoelen voor het voortgezet onderwijs (SLO, 2023). 

Principe 2 - TPCK 

In deze les combineer ik mijn vakinhoudelijke kennis van literatuur en leesbevordering met de pedagogische technieken die leerlingen in hun leerproces ondersteunen (Ebbens & Ettekoven, 2020). De literatuurbegrippen - realistische fictie en niet-realistische fictie - en het schrijven van een recensie worden centraal gesteld in de les (content knowledge). Dit zijn essentiële elementen voor literatuuronderwijs, die leerlingen helpen om boeken op een dieper niveau te begrijpen en te analyseren. Het gebruik van Hebban in de klas biedt hun de mogelijkheid om deze begrippen in de praktijk toe te passen in het schrijven van een recensie. 

De les is zo opgebouwd dat de leerlingen zowel zelfstandig als in samenwerkingsverband kunnen leren. Het geven van boekentips en het delen van recensies creëert een sociaal leerklimaat waarin leerlingen van elkaar leren en zich gehoord voelen. Dit verhoogt hun (lees)motivatie en versterkt het groepsgevoel (pedagogical knowledge). 

Principe 3 - Routines (verantwoording didactiek / opbouw van de les)

De les is zodanig opgebouwd dat leerlingen vertrouwd raken met de gebruikte werkvormen en de gebruikte digitale tool Hebban in de klas. De les begint met een korte uitleg over het doel van de les en et gebruik van Hebban in de klas. De verschillende activiteiten volgen elkaar op een logische manier, waarbij leerlingen stap voor stap verder kunnen reflecteren op hun leeservaringen. De routine van het delen van boekentips en het bespreken van de recensies waarin de literaire begrippen herhaald worden, vergroot de effectiviteit van de lesdoelen. 

Door het geven van duidelijke instructies, visualisatie vanuit dual-coding en het faciliteren van peer-feedback tijdens de les, wordt zowel aandacht besteed aan de inhoudelijke als de sociale aspecten van leren. De leeractiviteiten zijn niet alleen inhoudelijk rijk, maar ondersteunen ook de ontwikkeling van sociale en communicatieve vaardigheden. 

Principe 4 - Experimenteren

Deze les biedt voldoende ruimte voor eigen keuzes en experimenteren met verschillende boeken en de manier waarop ze hun recensies formuleren. Door Hebban in de klas te integreren, experimenteren de leerlingen met een digitale tool die hen helpt bij het organiseren van hun leeservaringen en het delen van recensies. De tool maakt het voor hen niet alleen gemakkelijk om boeken bij te houden, maar ook om elkaar te inspireren met boeken die aansluiten bij hun persoonlijke voorkeuren. 

Leerlingen kunnen boeken kiezen die hen aanspreken, wat hen de vrijheid geeft om hun eigen leesinteresses te ontdekken. Dit maakt de les niet alleen effectiever, maar ook uitdagender en relevanter voor hen. 

Van papier naar pixel: De kracht van Hebban in de klas

Hebban in de klas is een uitstekende tool voor leesbevordering en literatuuronderwijs. Het biedt leerlingen de mogelijkheid om boeken te ontdekken, recensies te schrijven en boekentips te delen. Dit maakt het niet alleen mogelijk om leeservaringen te delen, maar bevordert ook interactie tussen leerlingen, wat hun motivatie vergroot. Hebban in de klas is recentelijk bekroond met de Pioniersprijs Renew the Book Award 2024, een erkenning voor innovatieve en impactvolle toepassingen in het boekenlandschap. Deze prijs bevestigt de waarde en effectiviteit van Hebban in de klas als hulpmiddel voor het bevorderen van leesplezier en -vaardigheid onder jongeren (Hebban.nl, 2024). 

Hebban in de klas sluit goed aan bij de pedagogische principes zoals interactief leren en samenwerkend leren. Het werken met deze tool versterkt de betrokkenheid van leerlingen bij lezen en zorgt voor een dynamisch leerklimaat. 

Hebban in de klas biedt een rijke, interactieve omgeving die de leerlingen motiveert en faciliteert in hun leesontwikkeling. Door de activerende werkvormen en de integratie van digitale tools biedt de toepassing een innovatieve manier om leesbevordering en literatuuronderwijs te versterken, met oog voor zowel vakinhoud als pedagogische principes. 

Literatuurlijst

Ebbens, S., & Ettekoven, S. (2020). Effectief leren: De docent als regisseur (5de editie). Noordhoff.

Gubbels, J., In 't Zandt, M. & Stuij, E. (2023). Motiverend leesonderwijs in het vo en mbo. Onderwijskennis (NRO). Geraadpleegd op 3 december 2024, van www.onderwijskennis.nl/node/4226  

Hebban.nl. (2024). 'Hebban in de klas' wint Pioniersprijs Renew the Book Award 2024. Stichting Hebban. Geraadpleegd op 3 december 2024, van https://www.hebban.nl/newsroom/hebban-in-de-klas-wint-pioniersprijs-renew-the-book-award-2024

Leesmonitor – Het Magazine. (2018). Leesmotivatie: Hoe raak je de juiste snaar? In Stichting Lezen. Stichting Lezen. Geraadpleegd op 3 december 2024, van https://www.lezen.nl/wp-content/uploads/2021/01/leesmonitor1-2018_lr.pdf

SLO. (2023, februari 6). Leerlijn begrippen voor taalbeschouwing: Leerlijn literatuur. Geraadpleegd op 3 december 2024, van https://www.slo.nl/thema/vakspecifieke-thema/nederlands/leerlijn-begrippen-taalbeschouwing/literatuur/ 

Walraven, A. (2023). Digitalisering in het (taal)onderwijs: Eerst het doel, dan de tool. Coutinho.